Artikelen 2023

Datum publicatie: december 2023

Waar kan je als Bezemklokker nog uren snuisteren naar het Turnhout van vroeger?

Enkele leuke locaties op het internet: deel 2

Jan Meeusen


TURNAWTS DIALECT

Fotookes zijn leuk, maar dikwijls hoor je in gesprekken dat velen terug hunkeren naar de rijke dialectische woordenschat van onze Kempenstad. Bewijs daarvan zijn volgende verzamelingen:

Vroeger was het uitgesloten dat op radio en televisie dialect gesproken werd. Maar de laatste jaren kunnen we zelfs spreken van de promotie van de streektalen in de media. Gelukkig is dat tegenwoordig op televisie meestal ondertiteld, zodat alle kijkers kunnen meegenieten. 

MUZIEK

Muziek gerelateerd aan Turnhout is eerder zeldzaam, maar deze pareltjes onthouden we jullie niet:

 Luister goed naar de tekst, misschien zit er wel het antwoord in op één van de volgende vragen van de Bezemquiz !

 En wat vinden jullie van deze moderne rapversie?

ARCHIEF & ERFGOED PAGINA’S

Deze locaties bevatten natuurlijk elementen waar vooral de professionele historicus terecht kan, maar voor ons gaat het vooral om de fotookes. Laat u niet afschrikken door de cartesische structuur van deze websites; dat is immers nodig om wat orde te scheppen in de enorme berg aan informatie die op internet te vinden is. Het kan zijn dat uw eerste indruk is: wasdaddierallemoal? Maar scroll ook eens helemaal naar beneden en ga op onderzoek. Eens je goei knopkes hebt gevonden om op te drukken, gaat er vanuit je stoel een wonderbaarlijke wereld open.

  • Vertrekpagina Inventaris Onroerend erfgoed Turnhout
    https://inventaris.onroerenderfgoed.be/themas/13747
    Het agentschap Onroerend Erfgoed is een agentschap en wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid. We zijn bevoegd voor bouwkundig, archeologisch, landschappelijk en varend erfgoed. Samen met onze partners geven we Vlaanderen nu en straks mee vorm en kleur door de zorg voor onroerend erfgoed voor iedereen vanzelfsprekend te maken.
  • Vertrekpagina Stadsarchief Turnhout
    https://stadsarchiefturnhout.turnhout.be/
  • Stadsarchief Turnhout: lijsten die een extra toegang vormen naar het Stadsarchief
    https://stadsarchiefturnhout.turnhout.be/toegangen
    Deze lijsten zijn absoluut aanbevelenswaardig om eens door te nemen. Er zitten zeker titels tussen die u uitnodigen om eens verder te klikken!
  • Vertrekpagina Kempens Erfgoed (Hier dien je wel zoektermen in te geven)
    https://collecties.kempenserfgoed.be/
    Dit is het Kempens Erfgoedportaal, een initiatief van de erfgoedcellen Kempens Karakter, Stuifzand, Erfgoed Voorkempen en Erfgoed Noorderkempen! Je vindt hier een schat aan informatie uit verschillende databanken, allemaal toegankelijk via één platform. Meer dan 100.000 lokale krantenpagina’s, vele duizenden foto’s, religieuze collecties, affiches en voorwerpen; je vindt het allemaal in deze zoekmachine. Ga snel op ontdekking en snuister door onze collecties…

Weerom hebben we jullie willen vergasten op enkele leuke plekjes op het internet, waar je anders mogelijks nooit op terecht zou komen. Ook dit artikel zal na het verschijnen van het ledenblad op de website gepubliceerd worden om jullie toe te laten rechtstreeks de links te kunnen selecteren.

Het kan gebeuren dat het niet rechtstreeks lukt door op de link te klikken. Dan volstaat het het internet-adres in dit artikel te kopiëren en integraal te plakken in je browser, en dan lukt het zeker.

Jullie merken het: dit tweede artikel tracht opnieuw jullie curiositeit, jullie honger naar nostalgische beelden, naar de goede plek te leiden. Mocht het wat moeilijk lijken, vraag wat hulp aan jullie (klein)kinderen. Zij zijn waarschijnlijk beter bedreven in al dat klikken en kunnen in een oogwenk een glimlach op jullie gezicht toveren.

Datum publicatie: september 2023

Wielertoerisme in de Kempen: 100 jaar KAWS/Katena

Mensen en straffe anekdotes

De wielerclub KAWS, later Katena, is een bonte mix van advocaten, ambtenaren, arbeiders, dokters, bedienden, leraren, mensen met een beperking, zaakvoerders … Iedereen hoort erbij! Wie niet goed kan volgen, wordt geduwd, want vriendschap en zorg dragen voor anderen staan bovenaan. Om iedereen aan boord te houden, wordt er ook angstvallig toegezien op de betaalbaarheid van het lidgeld en de verzekeringspremie. Indertijd bedroeg dit lidgeld slechts 5 frank per maand.
Ook nu blijven lidgelden en verzekeringen betaalbaar. De clubkledij kunnen leden ‘verdienen’ door dikwijls mee te fietsen en te helpen bij activiteiten. Het zijn immers enkel de benen die moeten spreken!
Hier komen daarover anekdotes ter illustratie!

Over eten
‘We kwamen na één van de bergritten pas ’s avonds om 21 uur in het hotel aan en er was geen eten meer beschikbaar. Geen nood, dachten we, dan zullen we morgen stevig ontbijten. Helaas ‘s morgens stond er voor iedereen een bordje klaar met één pistolet en een potje confituur. Wij hebben dan maar alle pistolets en confituur opgegeten, ook die van de andere gasten…
‘Jan Schellekens, bijgenaamd Jan Schel, moest altijd eten, anders werkten zijn benen niet. Hij reed nooit een ijskar voorbij zonder een ijsje te kopen. Daarna stopte hij bij een winkel voor twee pinten bier om de ijscrème door te spoelen.’

Over slapen en heel ver rijden
‘Met enkele anderen waren we per fiets op weg naar Doornik om er deel te nemen aan het 600 km brevet in Doornik. Vrijdagmorgen, de dag voor de tocht, vergaten we echter te vragen waar we konden overnachten. Na wat gezoek mochten we bij de nonnetjes slapen in het internaat. Er was een soort Vlaamse kermis en we mochten zelfs gratis met hen mee-eten van de barbecue.’
Een leuk verhaal, maar 600 km voor het brevet rijden en ook nog eens heen en weer naar Doornik… van straffe toeren gesproken.

Over liefde en wat je ervoor over hebt
‘Tijdens een week werken in een grote visfabriek in Assebroek, dichtbij Brugge, leerde een clubgenoot daar een meisje kennen. Omdat het werk niet klaar was, een meevaller, kon hij er nog een tweede keer voor twee dagen naartoe. Hij wisselde adressen uit met het meisje, maar bij gebrek aan telefoon verwaterde het contact. Dus ondernam hij samen met een vriend een poging om haar weer te zien en reed vanuit de Kempen naar Assebroek. Helaas, het meisje was niet thuis en dus trokken ze onverrichter zake terug naar huis. Na de Antwerpse tunnel was de kompaan helemaal verzuurd en raakte enkel nog stapvoets vooruit. In Westmalle was om 22 uur nog een frituur open en na enkele bouletten konden ze de tocht verder zetten. Na een trip van ongeveer 300 km waren ze pas een kot in de nacht thuis. En van het meisje … heeft hij nooit nog iets gehoord’.

Over een verborgen agenda
‘Het was een zondag in september in de jaren 70 tijdens Beentje Buiten, een evenement in Vlaanderen ter promotie van bewegen in open lucht, waarbij een aantal Vlaamse regio’s werden aangedaan. In Turnhout werd in dit kader een soort Dag van de Fiets op poten gezet die veel belangstelling genoot. Een TV-ploeg van de toenmalige BRT zou er een reportage over maken. Een clubgenoot had met opzet een slechte tube opgelegd, omdat hij hoopte bij het herstellen van een platte band gefilmd te worden. Hij kwam inderdaad in beeld, maar wel al fietsend!’

Over flauwe grappen
‘Ik reed plat en mijne maat, die mij wilde helpen, vroeg of ik een binnenband had. Ik antwoordde: ‘Ja, zelfs twee.’ ‘Waar dan?’, vroeg hij vol hoop en ik zei: ‘Op mijne velo.’

Over het zere gat
‘Na lang fietsen en bergen beklimmen was er goed eten, genoeg gerstenat en een comfortabel bed! En dus de volgende morgen vol goede moed: ‘Op naar de volgende rit!', maar wel eerst zorg dragen voor het pijnlijke zitvlak! Alle mogelijke hulpmiddelen waren welkom om de pijn te verzachten, ook stoppen bij een winkel om maandverband te kopen’.
Sommigen vroegen zelfs om hulp op rijm: ‘Wie heeft er Inotyol, voor aan mijnen …?’

Over dikke pech en echte meeval
‘Karel Van der Linden fietste langs het kanaal. Bij een knikje in de weg vloog het gebit uit zijn mond en … werd niet meer teruggevonden.
Willy Stokbroeckx overkwam hetzelfde, maar zijn gebit kon gelukkig in het gras op de oever van de vaart wel gerecupereerd worden.
‘Bij de ‘24 Uren van Antwerpen’ gooide Roger Thijs een bananenschil weg en… ging zelf mee de gracht in!’

Over valpartijen
‘In Koersel Kapelleke sprong plots een Duitse Scheper voor het wiel van een renner, met veel schade tot gevolg. Toen de fietsers verhaal gingen halen bij de eigenaar, was de hond plots niet meer te zien en werd er laconiek verklaard: ‘Wij hebben geen hond!’.
‘Jef raakte zijn voorwiel kwijt tijdens de afdaling… niet genoeg vastgezet!’
‘Op weg naar Willemstad, tussen Essen en Nieuwmoer kwam Gène zwaar ten val. Hij reageerde niet meer en er werd een ambulance gebeld. Plots bekwam Gène en reed in één ruk naar Turnhout. De ambulance was niet meer nodig’.
‘Na een valpartij tijdens een veldtoertocht bleek achteraf dat een fietser beide ellebogen had gebroken. Hij was eerst nog wat doorgereden, maar in het bos lukte het sturen niet meer. Zonder handen aan het stuur keerde hij terug naar de start langs het kortste parcours en over geasfalteerde wegen, plaatste zijn fiets op de fietsdrager, reed met de auto naar huis, douchte en ging dan pas naar het ziekenhuis.’

Over een superprestatie
‘Tijdens een van de meerdaagse bergritten werd de Col de la Bonette (23 km lang, 6,8% gemiddelde stijging, 14% max. stijging) beklommen. Op de flanken van deze berg brak de ene helft van het stuur van Jac Jacobs net naast de stuurpen af. Thierry Van Schoubroeck zou de begeleiders op de top gaan verwittigen dat Jac stukken had. Jac reed ondertussen verder, sturend met zijn ene hand en in de andere het afgebroken stuk stuur. Thierry kon hem niet volgen en kwam pas na hem op de top aan.’
Meestal werd een stuurbreuk opgelost met behulp van een tak, maar die was in het hooggebergte niet voorhanden. 

 Het gebroken stuur van Jac Jacobs op de la Bonette. Foto Jef Opdebeek.

 

Over p(l)akkende herinneringen
‘Het gezin van Fons Bertels verongelukte met de auto aan een spoorwegovergang. In de voormiddag reed Fons nog mee met de club’.


Uit het ledenblad van Het Bezemklokje nr. 59, Wielertoerisme in de Kempen: 100 jaar KAWS/Katena, p. 16-17

Datum publicatie: juni 2023

Waar kan je als Bezemklokker nog uren snuisteren naar het Turnhout van vroeger?

Enkele leuke locaties op het internet: deel 1

Jan Meeusen

De leden van onze heemkundekring hunkeren naar beelden, memorabilia, verhalen van en uit Turnhout. Het mooiste bewijs hiervan zijn de net geen 2000 leden van onze Facebookgroep. Maar er is veel meer beschikbaar over onze stad op het ‘internet’ dan enkel de FB groep en de website van Het Bezemklokje.

Talloze foto’s en eigenheden van het historische Turnhout uit een al dan niet lang vervlogen verleden kan je op diverse plaatsen terugvinden. Met Google (of een andere zoekmachine) kan je veel vinden, maar het blijft dikwijls hard zoeken. In dit artikel trachten we toch enkele leuke internetlocaties aan te reiken, waar je naar hartenlust kan rondsnollen. Soms zal je een internetadres dienen in te tikken op je browser, maar er zit niets anders op. Zodra het ledenblad is uitgebracht, zal dit artikel onmiddellijk ook elektronisch beschikbaar gemaakt worden op de website van het Bezemklokje: dat laat jullie toe gewoon met de muis de correcte locaties op internet te selecteren via het internetadres.

We hebben een hele boterham aan te bieden, en daarom opteren we ervoor om dit alles over enkele artikelen te spreiden in de tijd en vandaar dit overzicht.

  • Deel 1 Facebook pagina’s & foto’s
  • Deel 2 Turnawts dialect en archief- en erfgoedpagina’s
  • Deel 3 Voor de specialisten: historische kaarten

FACEBOOK (FB)

Laten we daar mee beginnen. Op Facebook kent natuurlijk iedereen ‘Het Bezemklokje’. Dagelijks worden daar één of meer foto’s gepubliceerd van vroeger met de bedoeling te duiden waar de foto genomen is. De vele reacties bewijzen dat zulks leeft onder de leden! Daarnaast zijn er absoluut nog enkele interessante echt aanbevelenswaardige groepen of pagina’s, waaronder:

Vervolgens bestaan ook nog volgende FB accounts, waar evenwel meer recente onderwerpen aan bod komen

  • Ge zijt van Turnhout als ge... (Gp)
    [https://www.facebook.com/groups/2816406745258501]
    Turnhout en nabije omgeving
    Vroeger én Nu !! Ervaringen, weetjes, foto's, vragen en weet ik wat nog allemaal over de échte parels van de Kempen.
  • Ge zijt van Turnhout als ge... (Gp)
    [opmerking: er bestaan inderdaad TWEE FB accounts met deze naam!]
    [https://www.facebook.com/groups/Info.Antwerp.TURNHOUT]
    Ge zijt van Turnhout als ge.... is een groep zoals je voor de meeste andere steden of gemeenten in Vlaanderen een groep kan vinden. Wanneer je de groep bezoekt, wordt het allemaal snel duidelijk. Maar je vindt hier toch iets meer:
    Info Antwerp | TURNHOUT geeft uitbreiding aan vele verhalen, we willen iedereen meer beleving en meer diepgaande informatie bezorgen.
  • Ge zé van Turnhout as ge...
    [https://www.facebook.com/groups/gezevanturnhoutasge]
    Ge zé van Turnhout is een groep waar het moet gaan over Turnhout en zijn inwoners. Anekdotes over vroeger en nu, foto's via de smartphone of uit de oude doos, evenementen, buurtfeesten, leuke ideeën en meer zijn van harte welkom. Het Turnhouts dialect blijft natuurlijk welkom.

Deze groepen/pagina’s vind je onmiddellijk door hun naam in te geven in de Facebookzoekbalk. De cursief gedrukte tekst is de beschrijving zoals ze op iedere FB site vermeld staat door de eigenaar.

FOTO’S

Het meest kijken de mensen uit naar beelden van vroeger, zoals etsen, gravures, foto’s, postkaarten, enz. Enkele rijke collecties zijn vrij/gratis en gemakkelijk toegankelijk. Volgende websites zijn absoluut aanbevelenswaardig. Onze excuses dat sommige adressen vrij lang zijn, maar zo werkt internet nu eenmaal. We gaan dus zeker trachten deze links rechtstreeks beschikbaar te maken op onze website:

Jullie zullen gemerkt hebben dat dit eerder een doe-artikel is in plaats van een lees-artikel, met slechts één doel: jullie via de PC recht naar nog mogelijk verrassende afbeeldingen van Turnhout te leiden.

We verontschuldigen ons voor de misschien saaie en technische beschrijving, maar het gaat hem om de aangeboden links. Het is onmogelijk alle locaties hier op te sommen, maar met bovenstaande adressen ben je verzekerd van uuuuuuren kijkplezier!

Datum publicatie: maart 2023

Duitse kinderen in Turnhout in de jaren vijftig

Hedwig Naets, Erika Wouters, Gil Tack

Alles komt terug
Enkele weken geleden besliste het jeugdjournaal Karrewiet om, voor de Oekraïense kinderen die tijdelijk in ons land verblijven, hun programma’s in het Oekraïens te ondertitelen. Het deed een aantal van onze leden denken aan hun lagereschooltijd in de eerste helft van de jaren vijftig. In die tijd zaten in hun klas leerlingen, afkomstig uit Duitsland. Dat waren geen vluchtelingen, maar kinderen die voor zes maanden bij families in België verbleven. De naoorlogse situatie in Duitsland was immers in die periode op veel gebieden verre van rooskleurig. De bedoeling was dan ook om de kinderen een kommerloze tijd te bezorgen en om hen gezonder en versterkender voedsel te verstrekken. In hun moederland was dit onmogelijk. Zo kwamen Hedwig Naets en Erika Wouters, echte Bezemkloksters, op het idee om daaraan eens een artikel te wijden.

Initiatieven
Het initiatief voor de opvang van Duitse kinderen gaat in de jaren vijftig uit van Caritas Catholica en het beperkt zich uiteraard niet tot Turnhout. In deze Kempische stad is het onderpastoor Pil (1922-1983) uit de Middelaresparochie, waartoe zowel Hedwig als Erika behoren, die het idee concreet vormgeeft. Hij spreekt vooral grote gezinnen aan die op het Stokt wonen, omdat hij denkt dat anderstalige kinderen zich daar vlugger zullen thuis voelen. Een aantal van die gezinnen gaat in op zijn vraag: een staaltje van solidariteit van Kempische mensen, die het in die tijd ook niet echt breed hebben, zo ook de gezinnen Naets en Goetelen. 

Brief van onderpastoor Pil om de families te bedanken en te verwittigen van de komst van de kinderen.

Het koppel Naets-De La-Haye is in het begin van de Tweede Wereldoorlog naar Turnhout gekomen omwille van de job van vader Frans. Hij is leraar drukker-letterzetter in de vakschool in de Zandstraat tot in 1949. Dat jaar verlaat hij het onderwijs om bij het ACW Arrondissement Turnhout te gaan werken. Dit engagement houdt hij aan tot aan zijn pensionering. Hij en zijn vrouw Renata, sociaalvoelende mensen, zijn al van in hun jeugd lid van de KAJ. Ze sluiten zich aan bij verschillende verenigingen en instanties om zich zo vlug mogelijk in de Turnhoutse gemeenschap te integreren. Frans wordt zelfs medestichter van de KWB parochie Middelares. Het is in deze parochie dat onderpastoor Pil zoveel mogelijk gezinnen motiveert om Duitse kinderen in hun gezin op te nemen. Moeder Renata helpt wekelijks op het kinderheil. Daar hoort ze over het project van de onderpastoor. Zij is tijdens de Eerste Wereldoorlog met haar familie naar Nederland gevlucht en werd daar opgevangen. Als de gelegenheid zich voordoet, wil zij iets terug doen om anderen te helpen. Ze denken dat hun gezin met de zeven kinderen Guido, Els, Leen, Greet, Hedwig, Jozef en Jan, gevestigd op het Stokt, helemaal beantwoordt aan wat de onderpastoor zoekt! 

Het gezin Naets in 1950. Vooraan vader Naets (43 j) Greet (7) moeder Naets (39) Jozef (2) Hedwig (6). Achteraan Els (14) Guido (16) en Leen (12).

Horen, zien en handelen: voor het eerst gastgezin
Irina/Irene Suchoweew, een 7-jarig meisje uit Stettbach nr. 62 über Schweinfurt aan de Main (stad in het noordwesten van de deelstaat Beieren) is het eerste kind dat het gezin Naets te gast heeft. Zij arriveert op 3 december 1953 en blijft tot in het voorjaar van 1954, ongeveer een half jaar. Ze wordt aangesproken als Irina. Zij volgt de lessen in de school van de Middelares in de Tramstraat. Als 7-jarige kan ze echter niet bij de iets oudere Hedwig in de klas terecht.

Viktor, de 9-jarige broer van Irina, wordt in dezelfde periode ondergebracht bij de familie Goetelen, eveneens een gezin met veel kinderen op het Stokt. Over hem volgt meer informatie in een van onze volgende ledenbladen.

Aan het verblijf van Irina heeft Hedwig weinig echt concrete herinneringen. Zij omschrijft heel die periode als een fantastische en heel plezante tijd en ze herbeleeft deze als een groot avontuur. Hedwig weet nog dat Irina haar eigen mooie pop had meegebracht, die te zien is op bijgaande foto. Ook herinnert ze zich dat ze Duits spreken met elkaar en dat ze van Irina het woord Schachtel leert. Dit woord wordt vanaf dan gebruikt voor de eigen doos met persoonlijke spulletjes, die elk kind in het gezin Naets bezit. De jongste broer Jan heet in navolging van Irina Lausbube, wat bengel betekent. Irina zingt ook dikwijls hetzelfde liedje: Auf ein Bein, Jan Tijsen, Jan Tijsen en ze springt dan op één been mee in de maat. 

Irina met pop. Foto familie Naets

Een streepje Duitse oorlogsmiserie
Irina komt uit een zorgzame en betrokken omgeving. Al enkele dagen na haar aankomst in Turnhout ontvangt de familie Naets een brief van haar stiefmoeder (Emma) met wat achtergrondinformatie over het gezin Suchoweeuw.

Emma is de tweede vrouw van de vader van Irina. Hij is Russisch en afkomstig uit Rostow aan de Don in het zuiden van Rusland. Deze stad wordt in 1941 en 1942 bezet door de Duitsers en de vader wordt als gevangene naar Duitsland gevoerd. In de gevangenis leert hij de weduwe, Ingeborg Singer, kennen en ze worden verliefd op elkaar. Beiden worden omwille van die niet toegelaten relatie naar een (semi)concentratiekamp gestuurd. Daar doet Ingeborg TBC op en wordt ze vrijgelaten: deels omwille van die ziekte en deels omdat ze zwanger is van haar partner. In Würzburg wordt in augustus 1944 haar zoontje Viktor geboren. Op 16 maart 1945 wordt de stad zwaar gebombardeerd door de geallieerden en wordt ze voor 90% verwoest, zo ook de gevangenis waar haar partner verblijft en het huis waar Ingeborg met haar moeder (oma Singer) woont. Beide vrouwen schuilen in de kelder van het brandende huis, dat 20 minuten later volledig verwoest is. Zij trekken naar Stettbach waar ze familie hebben. Daar trouwt Ingeborg na de capitulatie in mei ’45 met de vader van Viktor. In januari ‘46 wordt Irina geboren in het sanatorium waar haar moeder ondertussen verblijft en waar ze zeven maanden later overlijdt op 28-jarige leeftijd. Oma Singer zorgt voor het huishouden met de twee kinderen en heeft veel verdriet. Emma helpt haar en begint van de kinderen en hun vader te houden. Oma Singer, 75 jaar en zelf slecht te been, kan haar taken nog moeilijk bolwerken en dringt aan op een huwelijk. Dat gebeurt in januari ’47 als Emma 19 jaar is. Haar ouders en een broer wonen bij hen in en oma Singer woont twee huizen verderop op een kamer. Emma schrijft naar de familie Naets: Ik kreeg zelf nog twee kinderen Anton en Angelica, maar maakte geen onderscheid met de twee oudere kinderen. Haar man werkt in de zomer in een bouwfirma in Schweinfurt, in de winter is hij werkloos.

Enkele dagen na de brief van Emma komt ook een brief van oma Singer aan in Turnhout met nog wat meer achtergrondinformatie over de familie. Oma Singer zelf is de jongste van negen kinderen en komt uit een gegoede familie. Haar vader was leraar, net als zij en haar man en een van haar broers is directeur in het Groot Seminarie in München. Haar man, zij was zijn tweede vrouw, is al twintig jaar geleden overleden net als al haar broers, zussen en dochter. De twee kleinkinderen zijn de enigen die haar nog resten. Over Irina schrijft ze: Ze kan nog niet zo goed lezen en ook niet zo goed van buiten leren, maar ik vind het belangrijker dat ze het begrijpt en het in eigen woorden kan weergeven. Een dag voor de reis is ze gaan biechten, maar ze kan nog niet te communie gaan. Ze vermeldt ook dat de achtergebleven Anton en Angelica hopen dat het kerstekind hun broer en zuster zal terugbrengen.

Gezin Suchoweeuw in 1955. Het oudste meisje is Irina.

Drukke correspondentie
Tijdens het verblijf van Irina in Turnhout gaan kaartjes, brieven en foto’s over en weer tussen Turnhout en het thuisfront. De inhoud van de kaartjes, die haar ouders, grootmoeder en enkele mensen uit haar omgeving haar sturen, licht soms een klein tipje van de sluier op over haar leven in Duitsland. Ze heeft een tijdje samen met Viktor en haar oma in een soort tehuis, misschien een ziekenhuis, bij juffrouw Mathilde gewoond. Die vrouw, een verpleegster of verzorgster (?), heeft op de postkaart die ze stuurt ook de kerk aangekruist, waar ze samen dikwijls hebben verbleven en benoemt de rivier op de voorgrond als de Main. De ouders schrijven hun dochter dat ze braaf en dankbaar moet zijn en dat ze anders maar een tik moet krijgen. Oma Singer vraagt om bij Irina, die last heeft van haar amandelen, te wachten met opereren tot ze weer thuis is wegens het risico op complicaties. Zijzelf verblijft in april in Werneck, waar ze verpleegd wordt. Ze wil echter naar huis zodat ze daar haar kleinkinderen kan ontvangen als die binnenkort weer thuiskomen. Ze stuurt enkele kleine Duitse kinderboekjes voor de kinderen Naets, de kinderen Goetelen en voor Irina en Viktor.

Een bejaarde pastoor (alter Pfarrer) stuurt Irina een postkaart met vriendelijke aanwijzingen, vrij vertaald: Doe je best en wees altijd vriendelijk, vlijtig en bijzonder dankbaar om iedereen blij te maken. Bid alle dagen voor uw oma en uw weldoeners.

Begin mei 1954 gaan de kinderen terug naar Duitsland. Na het vertrek blijft de drukke correspondentie nog enige tijd verder gaan. Daarover in het volgende ledenblad meer, alsook over de opvang van Viktor bij de familie Goetelen en het volgende gastkind bij de familie Naets.

Vertrek naar huis in mei 1954. Meisje met konijnenjas is Irina, jongen naast haar is Viktor en achter hen moeder Naets en moeder Goetelen. Links achteraan pastoor Pil. Foto familie Naets.