Publiciteit in de jaren vijftig

Datum publicatie: juni 2016

Over callicos en ander reclame-schilderwerk

De redactie met nauwe medewerking van Rachel Christiaensen

Iedereen kende in de jaren vijftig en zestig de vier stadscinema’s in Turnhout. Voor de deftige films gingen onze stadsgenoten naar het Kursaal op de Grote Markt, naar de Roxy op de de Merodelei, en later naar de Forum, nu Het Gevolg, in de Otterstraat. Met rode oortjes zaten ze - dikwijls stiekem - in de meer aangebrande vertoningen van cinema Lux in de Renier Sniedersstraat. Als F.C. Turnhout ’s zondags thuis had gespeeld, was er ’s avonds ook film in Sint-Vic.

Cinema Roxy werd in 1930 als filmzaal gebouwd. De andere Turnhoutse cinemazalen waren oorspronkelijk dans- en toneelzalen. Veel Turnhoutenaars weten nog dat cinema City (later Forum) ontstond uit feestpaleis De Spiegel. Tijdens Turnhout Kermis werd cinema Forum nog lang tijdelijk omgebouwd tot danszaal, waar artiesten als Jo Leemans en Enny Denita optraden met orkest.

In de jaren vijftig en zestig waren vooral winterse zondagnamiddagen populaire cinemamomenten. Stichtende films zoals Bernadette Soubirous en The Ten Commandments en kaskrakers zoals Ciske de Rat en The Bridge on the River Kwai herinneren velen zich nu nog. De avonturen van Tarzan, Zorro en Judah Ben-Hur waren misschien iets populairder bij de mannen terwijl East of Eden meer de vrouwen aansprak. De tekenfilms van Walt Disney (Peter Pan, Sleeping Beauty en The lady and the Tramp) richtten zich dan weer tot de hele familie.

De katholieke filmliga, opgericht in 1928, bewaakte de goede zeden in de films. In de Roxy gebeurde het wel eens dat zij het publiek moesten behoeden voor choquerende ontblote lichaamsdelen van diva’s als Brigitte Bardot, Marilyn Monroe en Jane Mansfield. Deze films kregen dan het advies te mijden en studiemeesters van de Turnhoutse colleges noteerden de namen van de scholieren, die zich aan de zeden verwilderende beelden hadden bloot gesteld, met strafstudie de dag erop tot gevolg. Zeker te mijden waren in dit verband ook de foto’s die in cinema Lux werden uitgestald. Deze foto’s waren verplicht voorzien van verhullende sterretjes op de intieme delen van de acteurs en actrices. Het spreekt voor zich dat de stickers in deze preutse tijd de verbeelding van jong en oud prikkelden en velen juist aanzetten om een kaartje te kopen. Deze films waren uiteraard kinderen niet toegelaten en richtten zich tot een meestal mannelijk volwassen publiek. De foto’s in de deftige cinema’s nodigden de bezoekers uit door romantische, grappige of angstaanjagende poses van hun lievelingsacteurs zoals John Wayne, Romy Sneider, Gregory Peck, June Allison, ...

Naast de foto’s werden mogelijke geïnteresseerden ook aangetrokken door een grote geschilderde plakkaat, naar het Frans ook callico genoemd, op de uitbouw boven de ingang van de cinema. Daarop werd de meest treffende scene uit de film afgebeeld.

Het schilderen van de plakkaten voor het Kursaal en de Roxy gebeurde in het schildersatelier van Frans Verheyen in de Zandstraat. De doeken waren 3 m hoog en 7,5 m breed en werden op een houten kader gemonteerd. Eerst werd er met een witte verf een fond op aangebracht. Met een lichtbak of episcoop projecteerde Frans dan de gedrukte affiche op het doek. Van op een ladder tekende hij de contouren van de filmtitel en van de personages, evenals van hun ogen, neus en mond op het grote doek. Zijn medewerkster, Rachel Christiaensen, schilderde de gezichten en de details van de kleding, de interieurs en de landschappen. Dit gebeurde met speciale waterverf die tegen regen en wind bestand was. De witte basisverf diende tegelijk ook als fixeer voor deze waterverf. Het treffen van de gelijkenis bij de filmsterren was voor haar de grootste uitdaging. Haar vader controleerde telkens met kritische blik hoe ze het ervan af had gebracht. Eén van haar beste realisaties op dit gebied was de callico met het gezicht van Humphrey Bogaert. Door haar opleiding Decoratieve Technieken in het Heilig Graf had zij haar talenten op dit gebied kunnen perfectioneren.De doeken werden telkens ook hergebruikt. Ze werden daarom met een nieuwe witte basisverf overschilderd en te dikke verflagen werden eerst afgeschraapt. 

 De Grote Markt met de post, Kursaal en het zwembad. Postkaart Stadsarchief Turnhout nr. 14_049.

De de Merodelei vanaf de Stationstraat, met aan de linkerkant de fabrieken Van Genechten en cinema Roxy. Postkaart Stadsarchief Turnhout nr. 22_062.

Het schilderen van de callicos moest elke week klaar zijn tegen donderdag, want op vrijdag kwam een nieuwe film in de zaal. Het vervoer nam Frans Verheyen voor zijn rekening. Met zijn stootwagen dokkerde hij over de kasseien met zijn grote en onhandige vracht.

Ook ander reclamewerk werd in het atelier van Frans Verheyen vervaardigd . De bakken van de ijsfabriek For You van Jos Peeters in de Korte Mermansstraat werden door Frans en Rachel beschilderd. For You introduceerde in Turnhout ijsjes met een houten stokje, een nieuwigheid in die tijd. Om de verkoop van deze ijsjes te stimuleren, kregen de klanten er speelgoedmeubeltjes bij en voor de afbeeldingen op de dozen maakte Rachel de ontwerpen. Ook voor de koffiehandel van Jos Jansen op de hoek van de Oude Vaartstraat en de Koningin Elisabethlei en voor Peeters Govers werd het reclamewerk geleverd. Voor de Miko leverde het reclameatelier het klein drukwerk, evenals het spuitwerk op de wagens van de koffiezaak. Dit spuitwerk deed Frans Verheyen zelf, met een masker vanwege de giftige verfnevel.

Rachel werkte vijf jaar in het reclameatelier. Dan trouwde ze en begon haar eigen textielzaak voor vrouwen op de de Merodelei vlakbij de Zeshoek. Haar echtgenoot had vlakbij de gekende zaak François waar de modebewuste man van die tijd zich graag kleedde.

De Otterstraat met gewone huizen en handelspanden. Rechts de bioscoop City, herberg De Spiegel en de winkel Van Ael. Postkaart Stadsarchief Turnhout nr. 34_020.

Bibliografie

Turnhout: cinema in de fifties. Gazet van Turnhout. De redactie, 28 december 2012.