Datum publicatie: december 2018

Herinneringen aan het Bekestraatje

Truus Van Gestel

Rozen verwelken, schepen vergaan, maar de kleuterschool in de Beekstraat blijft altijd bestaan!

Grappige verdraaiing van het bekende karamellenvers, en niets is voor de eeuwigheid, maar het is toch wel merkwaardig dat in de Beekstraat al meer dan 130 jaar op hetzelfde adres een kleuterschool gevestigd is. Bij mijn weten uniek in de Turnhoutse onderwijsgeschiedenis.

Geboren en getogen in Turnhout stapte ik als bijna driejarige in september 1944 voor het eerst door de grote donkere poort aan de Beekstraat van wat toen officieel Bewaarschool van de Heilige Familie heette, beheerd door de zusters Dienstmaagden der H.H. Harten van Jezus en Maria. Ik zat er op de banken van drie kleuterklassen én van het eerste leerjaar. Indertijd had de school ook een eerste leerjaar en de jongens en meisjes deden hun eerste communie in de kapel van het klooster.

Aan mijn vier jaren Beekstraat bewaar ik vele herinneringen, sommige nog heel levendig in mijn geheugen aanwezig, andere vervaagd door de tijd. Uiteraard zijn heel wat van die herinneringen verbonden met de zusters die op een of andere manier een pertinente rol speelden in mijn kleuterschoolleven.

Moeder Gabriel, de overste van de kloostergemeenschap, was ook de directrice van de school en in die functie verwelkomde zij elke morgen en namiddag de kinderen bij het binnenkomen. Je kon toen in de Beekstraat niet blijven eten op school, de kinderen gingen ’s middags naar huis en kwamen daarna weer terug. Moeder Gabriel zat achter een tafeltje op een klein verhoog vooraan in de lange brede gang en kende alle kinderen met voor- en familienaam. Boven haar hoofd hing aan de muur een grote bel met trekkoord om het begin en het einde van de klasactiviteiten in te luiden.

In de eerste kleuterklas zat ik bij Zuster Norberta, in de tweede bij Zuster Lutgard, in beide klassen jongens en meisjes samen. Zuster Sabina was de kleuterleidster van de derde kleuterklas met alleen meisjes, Zuster Anna had toen de derde kleuterklas met alleen jongens. 

Truus 2^de kleuterklas 1945-46. (Foto Truus Van Gestel)

Hub 2^de kleuterklas 1945-46. (Foto Truus Van Gestel)

Van de klasactiviteiten in die drie schooljaren zijn me vooral de verhalen uit de gewijde geschiedenis bijgebleven, geïllustreerd met grote, gekleurde platen die aan het bord werden opgehangen.

En natuurlijk ook allerlei handvaardigheidsoefeningen: lapjes stof pluizen, figuurtjes prikken uit glanzend gekleurd papier met een scherpe priknaald en op een plat kussentje dat wel eens onder het papier wegschoof, scheepjes, bloemvaasjes of kleertjes vouwen eveneens uit glanzend gekleurd papier, matjes weven in, jawel, glanzend gekleurd papier verticaal ingesneden om er met een metalen weefpen en reepjes glanzend gekleurd papier in een contrasterende kleur een mooi figuurtje mee te maken. Met glanzend gekleurd papier werd ook geknipt en gescheurd, met kleurpotloden moest je leren binnen de lijntjes te kleuren en de lijmpot was ook nooit ver weg, want einde schooljaar moest elke kleuter een Mijn album af hebben. In de derde kleuterklas leerde ik ook met een griffel tekenen en letters schrijven op een echte lei met houten kadertje rond de leisteen. 

Prikken en weven in de les.

Het geheugen werd ook geoefend, ongetwijfeld door gebeden van buiten te leren, maar ook door moraliserende versjes zoals Van stoute Kaat, dat ik bij Zuster Sabina leerde declameren. Ik ken het na zoveel jaren nog altijd van buiten.

Heel stil lag in een hoek
Marietjes peperkoek.
Klein Kaatje kwam hem halen
En zonder te betalen
Beet zij er zeven keren van.
Marietje schreide,
Maar Kaatje zeide:
“Dat heeft de poes gedaan”.
Foei, stoute Kaat,
Ik wil met u niet spelen,
Gij zoudt mij leren stelen
En dan nog liegen en bedriegen.
Foei, stoute Kaat!

In het eerste leerjaar begon het échte leren, de meisjes zaten bij Zuster Suzanne, de jongens bij Zuster Emmanuel. De klaslokalen van het eerste leerjaar lagen niet aan de grote brede gang tussen de kleuterklassen en de speelplaats, maar in een aparte gang langs waar je ook in de Huishoudschool vooraan in de Kwakkelstraat kon komen. Als de meisjes handwerkles hadden kwam Zuster Josephine helpen. We leerden naaien (o.a. kruisjessteek met DMC- borduurgaren) en breien (met witte katoen van Le Chat en ijzeren breinaalden die door onze zweterige handjes haast vastroestten in het moeizaam tot stand gekomen breiwerk). Later heb ik me wel eens afgevraagd wat de jongens in het eerste leerjaar hadden in plaats van de handwerkles bij de meisjes, maar als kind stond je daar niet bij stil: meisjes en jongens, dat waren twee werelden en aangezien ik alleen zussen heb, geen broers, kwam dat onderwerp thuis blijkbaar ook niet ter sprake. Kent iemand het antwoord op deze vraag?

In mijn herinneringen zie ik natuurlijk ook Zuster Kostka. Zij was geen onderwijzeres, maar, niet oneerbiedig bedoeld, het manusje-van-alles en om het hedendaagser te zeggen de logistiek verantwoordelijke. De kinderen zagen haar vaak bezig in de groentetuin en het kippenhok vlakbij de speelplaats en als een klas aan de beurt was voor een rondje paardenmolen trok Zuster Kostka op haar zwarte klompen de molen op gang en draaide een rondje mee. Deze paardenmolen komt later in de buitenhof van de familie Cremers aan de Steenweg op Diest terecht.

Nog vele andere beelden uit die tijd duiken af en toe in mijn geheugen op zoals in de eerste kleuterklas onder begeleiding van grote meisjes (van de Huishoudschool) oefenen om met een kussen boven ons hoofd onder de banken te kruipen als er bomalarm zou zijn. De laatste oorlogsjaren 1944 en 1945 waren immers ook de jaren van de vliegende bommen (V1 en V2). Andere herinneringen zijn de bezoeken van Sinterklaas met alle kinderen samen in de brede gang, op warme dagen in de rij aanschuiven bij een emmer water waaruit de zuster voor elk kind telkens opnieuw met hetzelfde ijzeren bekertje met oortje een flinke slok fris water schepte, lindebloempjes helpen plukken van (door Zuster Kostka?) neergehaalde takken van de hoge lindebomen op de speelplaats…
Dit relaas van mijn Beekstraatherinneringen sluit ik graag af met wat commentaar bij de klasfoto. Deze dateert van het schooljaar 1945-1946, tweede kleuterklas met Zuster Lutgard. Voor de foto is de zuster met haar kinderen verhuisd naar het lokaal waar ik in de derde kleuterklas bij Zuster Sabina zat. Die tijdelijke verhuis zal wel om decoratieve redenen gebeurd zijn: de klas van Zuster Lutgard was het lokaal met aan een kant een podium. Dit podium bevond zich tussen twee kleuterklassen, in mijn tijd die van zuster Lutgard en die van zuster Anna. Aan de andere kant van het lokaal van zuster Lutgard was er een vrij donkere wand, bestaande uit houten panelen, die de klas scheidde van de kapel. Als het nodig was kon er door het opzijzetten van die panelen met de ruimte van de kapel een podiumzaal gemaakt worden. Het altaar aan de andere kant werd dan ook met houten vouwpanelen afgesloten.

Wat een interessant document die foto, een klas met vijftig kleuters! Misschien kwamen niet alle kinderen ’s namiddags terug naar school. Heel opmerkelijk ook zesendertig jongens, slechts veertien meisjes. Werden meisjes toen langer thuisgehouden en pas vanaf de derde kleuterklas naar school gestuurd? Dat verklaart misschien waarom ik in de derde kleuterklas met alleen meisjes bij Zuster Sabina zat, in de derde kleuterklas bij Zuster Anna zaten toen alleen jongens.

Links op de voorste bank in de middenrij zit ik, zoals de meeste kinderen braaf de handjes op de rug. Van de meisjes herken ik Paula Bluekens, Ria Van Dyck, Mimi Coppens, Agnes Van Sprengel, Agnes Devroede, Mia Vanmeesen, Francine Dieltjens, Ria Van Utrecht, Monique Proost. Van de jongens herken ik in de linkse rij Lucien en Xavier Swerts, Jos Croenen en Jos Adriaensen, in de rechtse rij Marc Fryns. En, merkwaardig toeval, in de middenrij op de laatste bank voor Zuster Lutgard, het gezichtje een beetje verstopt door de strik van het meisje voor hem, zit wijlen mijn echtgenoot, Hub(ert) Broeckx. Dat wij samen in de tweede kleuterklas zaten, zijn we pas te weten gekomen toen wij al verkering hadden. Door de individuele foto’s van die dag hebben we dat kunnen achterhalen. Jaren later, we waren al getrouwd, kwamen wij Zuster Lutgard eens tegen en zij herinnerde zich dat, zei ze toen. 

 2de kleuterklas bij zuster Lutgard. 1945-46. (Foto Truus Van Gestel)